Geert Mak, de schrijver
Als hij spreekt bewegen zijn handen sierlijk mee met zijn woorden. Ze zijn klein, valt me op, echte schrijvershanden. Aan alles is te zien hoe hij ervan geniet om in de verhalen van de geschiedenis te duiken. Uitzoeken, leren, begrijpen. In bijna drie jaar leerde hij de familie Six kennen, omringde hij zich met hen. Dat hij door zijn onderzoek soms familiemythes om zeep hielp, hoort erbij. ‘Helaas heb ik mooie verhalen kapot gecheckt,’ zegt Geert Mak daarover. Hij vertelt dat hij dagen heeft doorgebracht met de familie Six, bijgestaan door historicus Bas Dudok van Heel. Ik zie voor me hoe ze ’s morgens thee dronken uit prachtig familieservies. En in de middag wellicht iets sterkers uit kristallen glazen schonken. Het waren lange dagen, vertelt Mak, van tien tot half vijf. Minutieus namen ze elk hoofdstuk door, zin voor zin. Alle plaatsen in de zaal van Hotel Igesz in Schagen, zo’n driehonderd, zijn volledig uitverkocht. Net als bij de andere lezingen die Geert Mak in het hele land geeft. De avond is georganiseerd door boekhandel Plukker en KopGroep Bibliotheken. Geert Mak maakt geen contact met zijn publiek, hij zit achter de signeertafel met een kop thee, zich voorbereidend op wat hij gaat zeggen. Eerst leest hij voor uit De levens van Jan Six. Ook wanneer de versterker het niet goed doet en hinderlijk piept, leest hij onverstoorbaar door. De levens van Jan Six
‘Ik mocht in het huis aan de Amstel zoeken in kasten en vitrines,’ vertelt hij. ‘Ik zocht op zolder en bekeek duizenden prenten, boeken en documenten in archiefmappen. Krabbels vond ik, van de eerste Jan Six uit 1647. En van de anderen. Al die Sixen baanden met vallen en opstaan een weg door de tijd. De informatie was verspreid als brokken, losse tegels tussen het onkruid. Veel materiaal is verloren gegaan. Door het vuur, bijvoorbeeld, aangestoken door een boze schoonzus. Voor mij was het als spelen met een legpuzzel waarvan enkele stukjes kwijt waren.’ Mak beschrijft in zijn lezing de zes Sixen alsof hij hen gisteren nog heeft gezien of zelfs gesproken. De zwaar bepruikte Six II en zijn arrogante 18e eeuwse zoon, hun vrouwen. Ook Rembrandt speelt een belangrijke rol in de levens van de kunstminnende familie. Hij maakte schilderijen van en voor hen. De familie besprak Rembrandts werk in brieven, ze kenden elkaar goed en kwamen bij elkaar over de vloer. In het calvinistische Amsterdam gaven schilderijen status. ‘Als je de inventarissen leest moet het huis van Six vol hebben gehangen In de 17e eeuw.’ In de 17e eeuw is vriendschap ingewikkeld, leren we van Mak. De basis van relaties zijn zakelijk. Door Rembrandt te beschermen verbeterde Jan Six zijn status. De schilder was een nurkse, dwarse en vervuilde man. Het zal niet zijn persoonlijkheid zijn geweest waar Six voor is gevallen, concludeert hij. Over alle Jan Sixen valt wel iets bijzonders te vertellen, de eerste groeide op rond de Zuiderkerk in Amsterdam, bij de ververs. De tweede is een verzamelaar. Over de derde heeft Mak niet veel gevonden. Rijk was hij wel, er werd veel geld uitgegeven. Jan IV was een stuk armer aan het eind van de 18e eeuw, maar door fortuinlijk te trouwen groeide het vermogen weer. Zo deed men dat. Jan Six, de zesde, was een beetje autistisch, vindt Geert Mak en legt graag uit waarom. Zonder dat ik De levens van Jan Six heb gelezen krijg ik een goed beeld van wat ik kan verwachten. Geschiedenis en politiek
Na de pauze beantwoordt Geert Mak vragen. Dan pas blijkt echt wat hij allemaal aan kennis in zijn hoofd heeft. Losjes beantwoordt hij, goed onderbouwd, de ene na de andere vraag. We hangen aan zijn lippen. ‘Wat vindt u ervan dat in de politiek het woord autochtoon niet meer gebruikt mag worden. Kunt u hier iets over zeggen vanuit historisch perspectief?’ vind ik een leuke vraag. ‘”Swabranders”, noemden ze die in de 17e eeuw. Dat komt van de woorden Spaanse Brabanders. Brederode sprak erover. Kijk, de originele Amsterdammers waren Hollandse Zaankanters. Ze droegen zwarte kleding, waren katholiek, maar eigenlijk zo calvinistisch als wat. De zuiderlingen daarentegen droegen kleurrijke kleding, hadden grote kragen en elegante maniertjes. Immigratie was niet aan nationaliteit gebonden, grenzen telden nauwelijks. Je was een vreemdeling als je een andere taal sprak.’ Mak spreekt over schilderijen, mensen en gebeurtenissen. Hij geeft zijn interpretatie en uitleg. Het vragenuurtje kan mij niet lang genoeg duren. Zelfs op de vraag of hij een voorspelling wil geven betreffende de presidentsverkiezingen geeft hij zijn visie. ‘Je ziet de Amerikaanse democratie kraken. Trump is een bijzondere presidentskandidaat. Niet alleen qua stijl. Door te stellen dat er is gefraudeerd met de verkiezingsuitslag, een beschuldiging die echt kant noch wal raakt, slaat hij een andere weg in. Daarmee ondermijn je het politieke systeem. Er vormt zich polarisatie tussen de republikeinen en democraten, zoals dat gebeurt voordat burgeroorlogen uitbreken. Ik zeg niet dat er een burgeroorlog komt, maar de polarisatie is extreem. Een belangrijke oorzaak van het stemgedrag is dat mensen zich niet meer herkennen in de politiek. Het systeem past niet meer bij de werkelijke gevoelens en dilemma’s. In Amerika gelooft men niet meer in de American dream. De grote belofte is verbroken waardoor de woede is aangewakkerd.’ Mijn mening
Ik heb genoten van de lezing en vooral van de parate kennis van Geert Mak. Als een waar meester deelde hij zijn kennis. Het maakte mij hongerig naar informatie over de voorgaande eeuwen. Wel had ik meer willen horen over de totstandkoming van de roman. Het schrijversproces. Hoe is hij begonnen en hoe structureer je de enorme informatie? Waar liep hij tijdens het schrijven tegenaan? Hoe inspirerend ook, de verhalen over de Sixen, die ik waarschijnlijk ook in het boek zal lezen, hadden wat mij betreft korter mogen zijn, waardoor er meer ruimte zou zijn voor vragen. Maar goed, het zegt wellicht ook iets over de schrijver: liever vertelt hij over anderen dan over zichzelf. Ik hoop dat hij dat nog heel lang blijft doen met levendige en beeldende anekdotes. De komende maanden is Geert Mak te zien op diverse locaties. Bekijk zijn agenda op www.geertmak.nl
De levens van Jan Six Uitgever: Atlas Contact, Uitgeverij 448 pagina's ISBN: 9789045031842 Uitgegeven: augustus 2016