Voordat we de zaal in de Tolhuistuin inlopen om de verjaardag van Adri van der Heijden te vieren, drinken we een wijntje. Want, A.F.Th. is nog net geen analogie van ‘drank’, maar alcohol speelt een rol in zijn leven en in vrijwel al zijn boeken. Het is druk en gezellig in het café. Mensen uit de uitgeverij schudden elkaar de hand, schrijvers tikken elkaar op de schouders. Ik zie bekende gezichten als Bart Chabot, Jan Siebelink, Thomas Verbogt, Onno Blom en Cees Nooteboom. In de zaal heeft Jet Bussemaker bescheiden een plekje ingenomen, vlakbij critici Arjen Fortuin en Arjan Peters. De rode haardos van literair recensent Elsbeth Etty brengt kleur in de zaal. Jamal Ouariachi De avond begint met schrijver Jamal Ouariachi, hij vertelt hoe hij als 15-jarige A.F.Th. ontmoette. Tegen de tijd dat A.F.Th. hem de hand kon schudden was Jamal zo dronken dat hij steil achterover sloeg. ‘Het woord comazuipen had de Van Dale nog niet bereikt, maar het bestond al wel.’ Met humor beschrijft Jamal deze ontmoeting en hij geeft zijn visie over het boek Kwaadschiks. ‘Een boek dat één etmaal beschrijft uit het leven van Nico Dorlas, een reclameman die zijn geliefde kwijtraakt vanwege zijn eigen wangedrag, zijn gezuip, zijn agressie. In zijn gestoorde pogingen zijn geliefde terug te krijgen trekt hij een spoor van vernieling door Amsterdam-Zuid en Amstelveen.’ Na de woorden van Ouariachi overhandigt Mariska Kleinhoonte van Os, redacteur bij De Bezige Bij, een exemplaar van het literair tijdschrift De revisor met het debuut van A.F.Th. ‘Dit keer is het de juiste versie,’ merkt Van der Heijde op. ‘In 1978 werd per ongeluk de ongecorrigeerde versie gedrukt. Op de voorkant stond: een proza debuut van formaat. Hoezo van groot formaat? De een na de andere reactie kwam binnen, er was van alles fout. Dat was prijsschieten natuurlijk.’ A.F.Th. van der Heijden
Als A.F.Th. het woord krijgt wijst hij met een kwinkslag op de dikte van zijn nieuwste roman, 1296 pagina’s. Op ludieke wijze oreert hij over het populaire Engelse woord ‘binge drinking’, in het Nederlands ‘comazuipen’ genoemd. Mensen doen tegenwoordig aan ‘binge watching’, een heel weekend lang een compleet seizoen van een serie bekijken. Comakijken dus. Op serieuze toon gaat A.F.Th. verder: we horen de laatste jaren sombere geluiden over de leescultuur. De mensen zouden in deze jachtige tijd geen geduld meer kunnen opbrengen om een boekwerk van enig omvang tot zich te nemen. Ook is de zithouding levensbedreigend, dat zegt de wetenschap. Hij stelt zich voor hoe de overheid waarschuwt met een slagzin als: ‘Lezen is dodelijk!’ of ‘Lezen het nieuwe roken! We zullen spreken van leproza.’ Maar er is hoop. ‘Als deze comakijkers zich zo gretig brede complexe verhalen laten vertellen, en daar onbekrompen de tijd voor nemen, dan moet ook de vertelkunst, die literatuur van oudsher is, van deze verrassende houding kunnen profiteren. Ik wil voor het nieuwe lezen de term ‘Binge reading’, ofwel coma-lezen, willen ijken.’ In zijn enthousiasme ziet A.F.Th. de coma-lezers op een prachtig eiland bij elkaar, lezen, tot verslaving of bewusteloosheid erop volgt. Interview door Jan van Kamp
Verraden we iets voor de lezer als ze het artikel over de moord op Gabrielle Cevat hebben gelezen? ‘Nee, het is geen constructie van de gebeurtenis. Mijn hart sloeg uit naar de kwetsbaarheid van de gebeurtenis. De politieagente in burger wilde de bestuurder behoeden voor ongelukken. Aan zijn rijgedrag zag ze dat er iets aan de hand was. Ze hield de auto aan en dat liep fataal af.’ Je koos ervoor om in het hoofd van een psychopaat te kruipen? ‘Het ging mij erom: wat bezielt iemand, wat zijn de kleine verschuivingen in iemands brein. Wie is die ‘lone wulf’ die zoiets vreselijks aanricht. Ik wilde geen terrorist volgen, iemand die zich beroept op een geheime opdracht van IS, maar juist een psychopaat.’ Door de epiloog eindigt het boek goed, stelt Jan van Kamp, anders zou het een inktzwart boek zijn geweest. Maar de epiloog heeft niet altijd deel uitgemaakt van je boek, toch? A.F.Th. bevestigt dit en geeft aan dat hij de epiloog het liefst had uitgewerkt tot een nieuwe roman. Iedereen tikte mij op de vingers, Mirjam, mijn vrouw, riep: nee. Dus ik heb het gelaten zoals het was, het boek eindigt nu met enige hoop. Jouw literaire universum is versneld aan het uitdijen, mag ik dat zo zeggen?’ vraagt Van Kamp. De laatste tijd heb ik behoefte om dingen die te lang liggen af te maken. Mijn vrouw wees mij erop de archiefkast eens open te trekken en daar blijkt veel werk te liggen, wat soms zelfs al bijna af is. Is er een grens aan de Tandeloze Tijd? Nee, het mag met mij meegroeien. Daarom hebben de boeken altijd een open einde. Het interview wordt onderbroken voor Mark Haanstra en Oene van Geel, ze spelen de compositie Tonio van Theo Loevendie. Daarna verschijnt Pierre Bokma op het toneel. Hij vertolkte in de film Tonio de rol van A.F.Th. van der Heijden. Verrast omarmt Adri Pierre, die vervolgens een fragment uit Kwaadschiks voorleest. Aan alles is te zien dat de mannen meer delen dan alleen een zakelijke relatie. De laatste spreker is Mirjam Rotenstreich, zijn vrouw, steun en toeverlaat. Mirjam leest een brief voor uit 1980 waaruit blijkt dat Van der Heijden zich als jeugdige schrijver al druk maakte over het aantal delen en het aantal pagina’s van zijn boeken. Ook toen was het veel. ‘Dit was een onderdeel van een liefdesbrief,’ glimlacht Mirjam. De laatste zinnen geven daar uiting aan. ‘Eerder las ik deze brief voor tijdens een presentatie van deel 3 van de Tandeloze Tijd. Tonio was toen acht jaar oud.’ Haar blik glijdt naar de hoek van de zaal alsof ze daar haar zoon ziet. Hij is bij ons, zegt ze. Ze glimlacht opnieuw, waarna Adri van der Heijden naar haar toeloopt en haar in de armen neemt. Het was een mooie avond die werd afgesloten met champagne. Kwaadschiks A.F.Th. van der Heijden ISBN10: 9023458133 Verschijningsdatum: november 201