Als ik haar de hand schud verraadt niets dat tegenover mij een van de grootste schrijvers van Nederland staat. We staan op de boekpresentatie van De Doorbraak van Simone van der Vlugt en raken aan de praat. Ik vraag Esther Verhoef of ze vragen wil beantwoorden over het boekenvak. Tot mijn vreugde zegt ze: ‘Ja hoor, stuur ze maar op.’
Wat maakt jou tot een succesvol schrijver? Zijn er naast talent en inzet ook elementen van geluk geweest die bij jouw doorbraak hebben geholpen?
Ik heb het geluk gehad dat ik sinds 1996 kan leven van wat ik het liefste doe: schrijven. Toen ik in 1995 mijn eerste boek publiceerde, De Franse en Engelse Bulldog, was de toenmalige uitgever bezig een compleet nieuw dierenboekenfonds op te zetten. In de elf jaren die volgden schreef ik voor hen ongeveer zestig boeken en encyclopedieën over huisdieren en deed grotendeels zelf de fotografie. Daar kwam in de loop van de tijd een hoofd- en eindredacteurschap bij van twee dierenmagazines en allerlei losse opdrachten. Ik heb in die tijd enorm hard gewerkt, ik leefde van deadline naar deadline. Mijn werkdagen liepen van 9 uur ’s ochtends tot 11 uur ’s avonds, ook in de weekenden, dan fotografeerde ik en zocht ik dia’s uit.
Aan Onrust en Onder Druk, mijn eerste twee thrillers, schreef ik ’s nachts. Ik sliep amper, had buiten mijn werk nauwelijks een sociaal leven. Allebei de thrillers, die nu onderdeel vormen van de Sil Maier-trilogie en zijn heruitgegeven onder pseudoniem Escober, werden genomineerd voor prijzen, maar er werden er heel weinig van verkocht. In het jaar dat ik de Diamanten Kogel won met Onder Druk stond de teller op 300. De doorbraak kwam pas met Rendez-vous, in 2006. Binnen een jaar werden er meer dan 300.000 van verkocht. Rendez-vous werd genomineerd voor de NS Publieksprijs, ik werd uitgenodigd voor televisieprogramma’s, er gebeurde ineens heel veel. Ik had Rendez-vous nooit met deze intensiteit kunnen schrijven als we niet zelf naar Frankrijk geëmigreerd waren. In die zin is de emigratie bepalend geweest voor mijn doorbraak als fictieschrijver. Daarbij was ik ook overgestapt naar uitgeverij Ambo|Anthos. Zij hadden betere ingangen bij de media en grotere marketingbudgetten, er zat een visie achter. Alles viel op de juiste plek.
Hoe belangrijk is (de juiste) uitgeverij voor een schrijver?
Ik kan alleen voor mezelf spreken en dan is het antwoord: zeer belangrijk. De uitgever is mijn venster op de boekenbranche. Als schrijver kom je maar af en toe in contact met winkeliers, mensen van de branche-organisatie et cetera, omdat je nu eenmaal het grootste deel van de tijd ergens in een kamertje in je eentje zit te typen. Een goede uitgever weet wat er speelt, wat er wordt uitgegeven, zowel nationaal als internationaal, is op de hoogte van allerlei trends in het vak en weet jou als schrijver daarbinnen te plaatsen. Een goede uitgever motiveert en ondersteunt de schrijver en neemt hem of haar als dat nodig is ook in bescherming. En zet zich voor de volle honderd procent in om het boek onder de aandacht te brengen bij de juiste winkels en lezers. De band die je aangaat met een uitgever is meestal heel intens; jij schrijft een half jaar of zelfs jarenlang aan een boek, de uitgever gaat het voor jou aan de man of vrouw brengen. De afhankelijkheid is groot. Daarom is het van belang dat het onderling klikt en dat je je als mens en schrijver op je gemak voelt en gewaardeerd, maar dat je ook vertrouwen hebt in de zakelijke kwaliteiten van je uitgever.
Je bent onlangs overgestapt van uitgeverij AmboAnthos naar Prometheus. Kun je aangeven wat het verschil is tussen deze uitgeverijen?
Nee, ik ben niet overgestapt, ik heb mijn thriller Lieve Mama uit 2015 bij Prometheus uitgegeven, mijn roman Nazomer is afgelopen juli verschenen bij Ambo|Anthos. Ik schrijf verschillende genres en denk dat het heel gezond en inspirerend is om met verschillende uitgeverijen en mensen te werken, juist door die verschillen in chemie en visie.
Hoe belangrijk is promotie voor een boek?
Elke schrijver wil gelezen worden. Maar elk boek spreekt ook een bepaald publiek aan met een bepaalde smaak. Goede promotie zorgt ervoor dat jouw boek onder de aandacht komt bij jouw lezers. Maar wie zijn die mensen en hoe bereik je hen? Je kunt daar zelf al ideeën over hebben, maar de uitgever heeft die waarschijnlijk ook en als het goed is versterk je elkaar daarin, inspireer je elkaar. Debutanten en lezers kunnen elkaar bijna alleen maar door promotie – in welke vorm dan ook – leren kennen, maar ook als gevestigde naam heb je promotie nodig om te laten weten dat er een nieuwe titel verschijnt of is verschenen.
De wereld is in een snel tempo aan het veranderen. Mensen kunnen zich minder makkelijk concentreren, er is veel informatie, alles gaat sneller. Boeken van twintig jaar geleden vindt men nu vaak te traag. Herken je dit? Zie je dat uitgeverijen danwel auteurs zich aan de tijd aanpassen? Hoe?
Ja dat herken ik absoluut. Ik ben zelf ook sneller afgeleid. Als schrijver ben je net zo goed onderdeel van de samenleving als de lezer, ook ik kijk Netflix en ik graas via Twitter en allerlei sites mijn nieuws-van-de-dag bij elkaar, dus is het niet meer dan logisch dat mijn boeken ook zijn geëvalueerd. Als ik mijn thriller Close-up uit 2006 nu zou publiceren zouden lezers er anders op reageren dan destijds, vermoed ik, en Rendez-vous zou in het huidige klimaat waarschijnlijk niet eens als thriller worden gezien, maar als roman.
Adriaan van Dis zei laatst dat het erbij hoort dat schrijvers onder elkaars duiven schieten. Er is veel kift. Herken je dat ook bij schrijvers van jouw generatie?
Ik vermoed dat dit binnen de wereld van de literaire roman meer speelt dan binnen de thrillerwereld, waar ik toch het meeste mee te maken heb.
Hoe zie jij de toekomst van het boekenvak? Denk aan de ontwikkeling van streaming.
Het boekenvak is enorm in beweging en helaas beweegt het niet de goede kant op. We zullen nog lang last blijven houden van de puinhopen die nu ontstaan door diefstal van e-books en streamingdiensten. Het ‘all you can read’-principe doet de waarde van boeken devalueren, zowel concreet als gevoelsmatig, dus in het hoofd van de lezer, worden de inspanningen van een schrijver niet erkend. De veelgehoorde vergelijking met Spotify gaat ook niet op: een boek schrijf je niet in een dag of week, daar ben je maanden tot jaren mee bezig. Schrijvers hebben geen alternatieve bronnen van inkomsten, ze krijgen het Gelredome niet vol en niemand betaalt dertig euro om een schrijver op een podium te horen voorlezen uit eigen werk… Schrijvers moeten het sec hebben van dat ene, eenmalige moment dat hun werk gelezen wordt, daarom is het ook zo kwetsbaar.
Dan heb je nog het onbetaald downloaden van boeken, dat is gewoon diefstal en ook als zodanig strafbaar, maar veel mensen die dit doen lijken zich daar niet zo bewust van te zijn. Je hoort als argument bijvoorbeeld dat je een papieren boek toch ook uitleent, maar ja, dat doe je niet aan honderd mensen tegelijk, ook niet terwijl je het boek zelf nog aan het lezen bent. Je bent er toch zuinig op, en je zou een geleend boek ook niet snel aan iemand anders uitlenen. Veel mensen zien een e-book ‘maar’ als een bestandje, maar voor dat bestandje zijn veel meer mensen dan je denkt afhankelijk voor hun inkomen. Zetters, correctoren, vormgevers, persklaarmakers, veelal zzp’ ers; ze zijn veelal onzichtbaar voor de lezer en hebben het erg moeilijk. Een e-book moet goedkoper zijn dan een papieren boek, vind ik. De uitgever en boekhandel hebben immers niet te maken met papier-, druk-, afschrijvings- en vervoerskosten. Een bedrag onder een tientje vind ik een reëel, sympathiek bedrag, waar iedereen die aan het boek heeft gewerkt mee (en van) zou moeten kunnen leven. En ook de lezer. Een bezoekje aan de bioscoop kost meer…
Esther Verhoef - Nazomer (uitgegeven: juni 2017) Bestel bij AmboAnthos Uitgevers
Lees meer interviews en blogs over de boekenwereld. Volg Jacobine van den Hoek via haar website Facebook of Twitter.