Jan de Boer spreekt met Jacobine van den Hoek over vormgeving. Hij vertelt hoe hij zoekt naar de juiste vorm voor het juiste boek; een boeiende zoektocht naar balans tussen esthetiek, persoonlijke voorkeuren en commercie. Het fascineert hem al meer dan dertig jaar.
Als de vorm van een boek niet goed is, leest niemand het ‘In de boekhandel of op internet beslissen mensen aan de hand van een eerste indruk. Het omslag van Ragdoll bijvoorbeeld is gemaakt voor de doorgewinterde thrillerlezer. Die lezer wil in de boekhandel verrast worden. Dat is gelukt met Ragdoll. We hebben geprobeerd de vormgeving van het omslag bijna letterlijk te verbinden met de inhoud, niet alleen met de illustratie maar ook met de bindwijze, de zogenaamde open rug.’
Ik laat mijn vinger over de achterkant glijden en zie als het ware het bijeen geregen lichaam waarover in het boek wordt geschreven, voor me. ‘Voor Ragdoll zijn we met een aantal mensen om de tafel gaan zitten: directie, redactie, promotie en ook iemand van productie. Luitingh Sijthoff wilde het boek goed in de markt zetten en had ruimte om extra te investeren in een dijk van een omslag.’ Met trots vertelt Jan over de omslag, die inmiddels een aantal maal aan het buitenland is verkocht. Hij wijst ook naar Het Rosie project. ‘Dát is toch een icoon van een omslag!’ Uit elk woord en elk gebaar toont hij zijn liefde voor het boekenvak. ‘Alles heeft met elkaar te maken,’ benadrukt de Boer, en wijst op het belang van samenhang van vormgeving van omslagen, promotiemateriaal, krantenadvertenties, brochures, trailers en websites. ‘Heerlijk om allemaal aan te werken.’
Vormgeving en auteur
‘Hoe bepalend de mening is van de auteur verschilt nogal per uitgeverij. Bij De Bezige Bij, van oudsher een schrijversvereniging, heeft een auteur redelijk veel inspraak. Maar normaliter loopt het contact via de uitgeverij. Ik vind het overigens vaak prettig om zelf contact te hebben met auteurs. We krijgen de laatste jaren ook steeds meer boeken van zelf publicerende auteurs op ons bureau.’
Proces
‘Nadat we per mail of in een gesprek een opdracht ontvangen hebben gaan we aan het werk. We zoeken eerst naar beeld of naar typografische oplossingen en sturen dan een aantal voorstellen naar onze opdrachtgever. In een aantal stappen komen we dan uit bij een omslagontwerp waar iedereen zich in kan vinden.’
Boekenvak en vormgeving
‘Een beetje bestseller betekende voorheen misschien 100.000 verkochte boeken. Dat is wel veranderd. Een uitgeverij mag tegenwoordig blij zijn met een vijfde van dat aantal. Je kunt dus stellen dat het verkopen van boeken moeilijker is geworden en vormgeving van boeken, omslagen en binnenwerken, belangrijker. Wij merken dat in elk geval omdat iedereen tegenwoordig meekijkt: inkopers van de boekenketens, maar ook de promotieafdelingen van de uitgevers. Dan kan het voorkomen dat je soms wel 10 tot 15 versies moet maken voordat een omslag akkoord wordt bevonden. Het gekke vind ik dan wel dat wij veel extra werk verrichten, maar dat daar geen extra vergoeding tegenover staat. Ik zou als uitgever flink investeren in m’n ontwerpers. Die moeten het doen! Als het tij tegen zit, moet je zorgen voor betere en mooiere boeken en voor een goede redactie… Als lezer zie ik veel meer slordigheden in zetwerk dan voorheen.’
Commercie
‘Het boekenvak is wat mij betreft een creatieve industrie. En hoewel commercie daar soms haaks op staat, voel ik me er prettig bij. Het is leuk om mee te denken over hoe je welk boek of welke auteur in de markt kunt zetten. Ik heb wel wat moeite met de nieuwe cultuur in de grote uitgeversclusters. Ik vind soms dat er wat ontbreekt aan dat wat het boekenvak altijd zo bijzonder maakte: indien nodig, dan waren ze wars van commercie en gebruikten ze gewoon hun uitgeversinstinct!’
Toekomst boekenvak ‘Ik denk absoluut dat het boekenvak toekomst heeft. Het boek is een onverslaanbaar prachtproduct. Digitaal of print. En zit het tegen, maak dan een beter product - ik herhaal het nog maar eens - en denk beter na over welke koper bij welk boek past. Stel dat een bepaald type BMW niet meer lekker verkoopt, dan komt er toch een heel leger marketeers en ontwerpers aan te pas om het product te verbeteren en te ‘vernieuwen’? Zo zie ik het ook voor het boekenvak: in beweging blijven en altijd je product beter en mooier maken!’
Dit was de eerste blog over het boekenvak achter de schermen. Eerder sprak Jacobine van den Hoek schrijvers over het boekenvak. Lees deze hier.
Bekijk ook de vlog die ze maakte bij Studio Jan de Boer. Vlog met Jan de Boer